រដ្ឋធានីនីយ៉ាមេ (NIAMEY)៖ ស្របពេលប្រទេសជាច្រើន នៅតំបន់អាហ្វ្រិកខាងលិច និង បណ្ដាប្រទេសលោកខាងលិច កំពុងតែបង្កកទ្រព្យសម្បត្ដិ និង គំរាមកំហែង អំពីការប្រើប្រាស់កម្លាំងយោធា ហើយដាក់ទណ្ឌកម្មផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ ប្រឆាំងនឹងអំពើរដ្ឋប្រហារយោធា នៅក្នុងប្រទេសណៃជឺរ (Niger) រួចមក ស្រាប់តែមានប្រទេសចំនួន២ នៅក្នុងទ្វីបមួយនេះ បែរចេញមុខ មកជំទាស់នឹងអន្ដរាគមន៍ណាមួយរបស់បរទេស នៅក្នុងប្រទេសមួយនេះ។
សារព័ត៌មាន Al Jazeera បានចេញផ្សាយ កាលពីព្រឹក ថ្ងៃអង្គារ ទី១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ ថា ប្រទេសប៊ឺគីណាហ្វាសូ (Burkina Faso) និង ម៉ាលី បានព្រមាន ថា អន្ដរាគមន៍ណាមួយរបស់បរទេស នៅក្នុងប្រទេសជិតខាងណៃជឺរ អាចនឹងត្រូវពិចារណា ជាការប្រកាសសង្គ្រាម ប្រឆាំងនឹងប្រទេសរបស់ពួកគេទាំង២នេះ។ ការគំរាមកំហែងរបស់មេដឹកនាំទាំង២ប្រទេសនេះ ក្លាយជាសញ្ញាមួយ បង្ហាញអំពីការគាំទ្រ ជួយដល់មេដឹកនាំយោធា ដែលបានធ្វើរដ្ឋប្រហារ កាលពីប៉ុន្មានថ្ងៃមុនេះ នៅក្នុងប្រទេសណៃជឺរ។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ បានចេញផ្សាយ កាលពីថ្ងៃចន្ទ បង្ហាញ ថា រដ្ឋាភិបាលម៉ាលី និង ប៊ឺគីណាហ្វាសូ ក៏បានបដិសេធអនុវត្តនូវអ្វីដែលមេដឹកនាំប្រទេសទាំង២នេះ ហៅថា ជា«ទណ្ឌកម្មមិនត្រឹមត្រូវ ខុសច្បាប់ និង អមនុស្សធម៌» ប្រឆាំងប្រជាជន និង អាជ្ញាធររបស់ប្រទេសណៃជឺរ។
ពាណិជ្ជកម្ម
សហរដ្ឋអាមេរិក និង បារាំង មានមូលដ្ឋានកងទ័ព នៅក្នុងប្រទេសណៃជឺរ បានអំពាវនាវឲ្យរក្សានូវភាពស្ងប់ស្ងាត់។ ប៉ុន្ដែប្រទេសមហាអំណាចលោកខាងលិចទាំង២នេះ រួមជាមួយនឹងសហគមន៍អន្ដរជាតិជាច្រើនផ្សេងទៀត ក៏បានថ្កោលទោសយ៉ាងខ្លាំង ចំពោះអំពីរដ្ឋប្រហារយោធានេះ។
ដោយឡែក ប្រជាជនណៃជឺរ រាប់ពាន់នាក់ កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ បានចេញមកតាមដងផ្លូវ បង្ហាញនូវការគាំទ្រ ដល់អំពើរដ្ឋប្រហារនេះ ខណៈមានមនុស្សជាច្រើន កាន់ទង់ជាតិរុស្ស៊ី និង ស្រែកសារគាំទ្រដល់លោក វ្ល៉ាឌីមៀ ពូទីន ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី ថែមទៀតផង។
ស្របគ្នានេះដែរ ពួកមេដឹកនាំយោធា ដែលបានហៅខ្លួនឯង ថា ជាក្រុមប្រឹក្សាជាតិ សម្រាប់ការការពារមាតុភូមិ កាលពីថ្ងៃពុធសប្ដាហ៍មុន បានប្រកាស ថា ពួកគេបានចាប់ប្រធានាធិបតីជាប់ឆ្នោតតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ លោក ម៉ូហាមេដ បាហ្ស៊ូម (Mohamed Bazoum) ហើយបានផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលរបស់គាត់ ចេញពីអំណាច ដោយលើកឡើង អំពីបញ្ហាសន្តិសុខជាតិ និង អំពើពុករលួយ។ បើទោះជាយ៉ាងណា មេដឹកនាំប្រទេសប៊ឺគីណាហ្វាសូ និង ម៉ាលី សុទ្ធតែឡើងកាន់អំណាច ដោយអំពើរដ្ឋប្រហារយោធាផងដែរ។
ផ្ទុយពីនេះ បណ្ដាប្រទេសអាហ្វ្រិកខាងលិច កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ (ទី៣០ ខែកក្កដា) បានដាក់ទណ្ឌកម្ម និង គំរាមប្រើប្រាស់កម្លាំងយោធា ប្រសិនបើក្រុមមេដឹកនាំរដ្ឋប្រហាររបស់ប្រទេសណៃជឺរ នៅសប្ដាហ៍នេះ ខកខាតប្រគល់តំណែងវិញ ជូនទៅលោកប្រធានាធិបតី ម៉ូហាមមេដ បាហ្ស៊ូម (Mohammed Bazoum) ដែលត្រូវបានបណ្ដេញចេញពីតំណែង។ ស្របគ្នានេះ ក្រុមអ្នកគាំទ្រពួកយោធា បានវាយប្រហារ ទៅលើស្ថានទូតបារាំង ប្រចាំនៅក្នុងរដ្ឋធានីនីយ៉ាមេ។
សហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចរដ្ឋអាហ្វ្រិកខាងលិច ហៅកាត់ ECOWAS (អេកូវ៉ាស) ដែលមានចំនួន១៥ប្រទេស បានឆ្លើយតប ចំពោះការធ្វើរដ្ឋប្រហារលើកទី៧ នៅក្នុងតំបន់សាហែល (Sahel) នៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំកន្លងទៅថ្មីៗនេះ ខណៈហ្វូងមនុស្ស នៅក្នុងរដ្ឋធានីនីយ៉ាមេ ប្រទេសណៃជឺរ បានដុតទង់ជាតិបារាំង និង គប់ដុំថ្មទៅលើបេសកកម្មរបស់អតីតអាណានិគម ដោយបានទាញយកបំពង់ឧស្ម័នបង្ហូរទឹកភ្នែក ពីប៉ូលិស មកបាញ់។ រូបភាពជាច្រើន បានបង្ហាញពីភ្លើងឆេះ នៅតាមជញ្ជាំងស្ថានទូត និង មានមនុស្សរបួសជើង ប្រឡាក់ដោយឈាម ត្រូវគេលើកដាក់ នៅក្នុងរថយន្ដសង្គ្រោះបន្ទាន់។
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំបន្ទាន់មួយ នៅក្នុងប្រទេសណៃជឺរ ត្រូវពិភាក្សា ផ្ដោតទៅលើរដ្ឋប្រហារយោធា កាលពីសប្ដាហ៍មុន។ បណ្ដាមេដឹកនាំសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចរដ្ឋអាហ្វ្រិកខាងលិច (ECOWAS) បានអំពាវនាវឲ្យមានការស្ដារច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញឡើងវិញ ហើយថែមទាំងព្រមាន អំពីការសងសឹក ប្រសិនបើមិនអាចស្ដារស្ថានការណ៍នេះឡើងវិញទេនោះ។
បណ្ដាមេដឹកនាំ ECOWAS ទាំង១៥ប្រទេស បានសង្កត់ធ្ងន់ ថា «វិធានការនានា អាចនឹងត្រូវអនុវត្ដ ដោយរាប់បញ្ចូលទាំងការប្រើប្រាស់កម្លាំងទ័ពផងដែរ។ ទន្ទឹមគ្នានេះ ក្រុមមន្ដ្រីក្រសួងការពារជាតិរបស់ប្រទេសទាំងនេះ នឹងជួបប្រជុំគ្នា ដើម្បីធ្វើឲ្យកិច្ចការនេះ មានប្រសិទ្ធភាព»។
លោក ម៉ាហាម៉ាត់ អាឌ្រីស ដេប៊ី (Mahamat Idriss Deby) ប្រធានាធិបតីឆាត (Chad) ដែលបានឡើងកាន់អំណាច នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ២០២១ ក្រោយអំពើរដ្ឋប្រហារដែរនោះ បានជួបជាមួយនឹងសមភាគីនីហ្សេរីយ៉ា (Nigeria) លោក ប៉ូឡា ទីនូប៊ូ (Bola Tinubu) នៅខាងក្រៅកិច្ចប្រជុំនេះ ដោយបានស្ម័គ្រចិត្ត និយាយទៅកាន់មេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារយោធា នៅក្នុងប្រទេសណៃជឺរ (Niger)។ នេះបើតាមជំនួយការរបស់ប្រធានាធិបតីឆាត និង នីហ្សេរីយ៉ា បានប្រាប់ទៅដល់ទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មាន Reuters ដោយសុំលក្ខខណ្ឌ មិនបញ្ចេញអត្ដសញ្ញាណ។
បណ្ដាមេដឹកនាំ ECOWAS និង សហភាពសេដ្ឋកិច្ច-រូបិយវត្ថុអាហ្វ្រិកខាងលិច ដែលមានសមាជិក ចំនួន៨ប្រទេស បានអះអាង ថា ការអនុវត្ដឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពភ្លាមៗ គឺនៅតាមព្រំដែន ជាប់ជាមួយនឹងប្រទេសណៃជឺរ នឹងត្រូវតែបិទ, ជើងហោះហើរពាណិជ្ជកម្ម ត្រូវតែហាមឃាត់, ប្រតិបត្តិការហិរញ្ញវត្ថុត្រូវតែបញ្ឈប់ដំណើរការ, ទ្រព្យសម្បត្តិជាតិរបស់ប្រទេសណៃជឺឬត្រូវតែបង្កក និង ជំនួយតែបញ្ចប់។ ទន្ទឹមគ្នានេះ ក្រុមមេដឹកនាំយោធា ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើរដ្ឋប្រហារនេះ ក៏នឹងត្រូវតែហាមឃាត់នូវការធ្វើដំណើរចេញពីប្រទេសណៃជឺរ ហើយទ្រព្យសម្បត្ដិរបស់ពួកគេ ក៏ត្រូវតែបង្កក៕
